Snel naar Zomerganzen / Wasbeer /Aziatische Hoornaar/ Chinese wolhandkrab / Uitheemse Rivierkreeft / Lettersierschildpad / Bestrijding en beheer dierlijke exoten
Al enkele decennia krijgt Vlaanderen te kampen met uitheemse ganzen die winter en zomer in onze contreien doorbrengen. Hun permanente verblijf heeft een grote economische en ecologische impact en vraagt daarom om een duurzaam beheer. Sinds enkele jaren zien we in Vlaanderen ook andere exoten opduiken, zoals wasberen. De beestjes zien er heel schattig uit, maar eigenlijk zijn ze dat niet zo. Hieronder bespreken we waarom. Daarnaast zullen we ook waterdieren bespreken. In Vlaanderen kent men een grote overlast van invasieve, uitheemse waterdieren, die jaar na jaar aan opgang winnen. Ze veroorzaken met hun aanwezigheid heel wat commotie in de onderwaterwereld.
Zomerganzen
RATO vzw streeft naar een duurzaam en integraal ganzenbeheer, ten voordele van het milieu en de landbouw. De aanwezigheid van deze dieren wordt doorgaans ervaren als een overlast, omdat ze op verschillende niveaus schade veroorzaken:
- Economisch: vraat- en oogstschade, overbemesting van landbouwgebied, overdreven begrazing van waterplanten in beken en waterlopen, ziekteoverdracht op gewassen;
- Ecologisch: verdringing van inheemse soorten, bedreiging van de biodiversiteit door bastaardvorming, ziekteoverdracht en habitatvernieling;
- Sociaal: verjaging van inheemse watervogels, overbemesting van waterlopen en recreatiegebieden of ligweides, vertoning van agressief gedrag.
Sinds 2010 zet RATO vzw zich dan ook samen met haar partners in om te komen tot een diervriendelijk maar ook consequent beheer dat bovenstaande schade kan intomen.
Er zijn verschillende soorten zomerganzen: inheemse ganzen (zoals de Grauwe gans) en uitheemse, invasieve ganzen (zoals de Canadese gans). Er zijn ook exoten (zoals de Nijlgans), die opgenomen zijn in de Europese verordening 1143/2014.
Grauwe Gans
De Grauwe gans is een broedvogel van West-, Centraal en Noord-Europa. Vaak gaat het bij deze dieren om herintroducties die zich hebben vermengd met wilde vogels. In Oost-Vlaanderen komt de grauwe gans voornamelijk voor in het krekengebied van het Meetjesland.
Het aantal overwinterende grauwe ganzen is op tien jaar tijd verviervoudigd, en de dieren kunnen schade aanbrengen aan gewassen. In sommige gevallen kan er worden overgegaan tot bijzondere jacht of bestrijding, maar dan moet u kunnen aantonen dat de preventieve maatregelen – zoals het afspannen van uw domein met netten en gaas – niets hebben opgeleverd. Preventie is dus aangeraden.
Schadevergoeding is enkel mogelijk als de ganzen afkomstig zijn uit een natuurterrein dat wordt beheerd door de Vlaamse overheid of een erkende terreinbeherende vereniging. In dat geval is de soort niet bejaagbaar en mag ze ook niet worden bestreden.
Beschrijving
- Grootste soort die bij ons voorkomt
- Oranjeroze snavel
- Dikke, roze poten
- Lichtgrijze dekveren
- Tweekleurige ondervleugel
Latijnse naam: anser anser
Oorsprong
Inheems
Status
Niet bedreigd
Soortenbesluit
Verantwoordelijk
Terreinbeheerder (openbaar terrein)/ bewoner (privaat terrein)/ Jachtrechthouder
Canadese gans
Canadese ganzen zijn oorspronkelijk afkomstig uit Noord-Amerika, Canada en Alaska.In de 19eeeuw werden ze in Vlaanderen geïntroduceerd als siervogels in stadsparken. Vandaag komen ze in Oost-Vlaanderen voor in de Schelde- en Leievallei.
De Canadese gans is jachtwild. Om de populatie in toom te houden, kan er een beroep worden gedaan op gewone jacht, bijzondere jacht, bestrijding, het rapen of vernielen van eieren, en ruivangst. De gewone jacht op de Canadese gans is geopend van 15 augustus tot en met 31 maart.
Beschrijving
- Bruingrijze veren
- Zwarte kop, hals en snavel
- Grote, witte wangvlek
Latijnse naam: Branta canadensis
Oorsprong
Uitheems, invasief
Status
Vogelrichtlijn
Jachtwild Soortenbesluit
Verantwoordelijk
Terreinbeheerder (openbaar terrein)/ bewoner (privaat terrein)/ Jachtrechthouder
Nijlgans
De Nijlgans komt oorspronkelijk uit Jordanië en Israël. In de 18e eeuw is de vogel in Europa ingevoerd als siervogel. De afgelopen jaren is haar populatie sterk toegenomen. Nijlganzen zijn territoriaal en zien er meer uit als een eend dan een gans. Ze leggen vanaf maart crème-witte eieren in de bomen.
De bestrijding van de Nijlgans wordt geregeld door het Vlaamse soortenbesluit. Bestrijding mag worden uitgevoerd door de terreinbeheerder, of door een derde partij zoals RATO vzw. De voorkeursmethode voor de bestrijding van Nijlgans is het schudden of prikken van eieren, maar de dieren worden ook gevangen.
Beschrijving
- Relatief kleine bouw
- Donkere vlek rond het oog
- Bruine band onder de kop
- Zwarte vleugels, witte schouders
Latijnse naam: Alopochen aegyptiacus
Oorsprong
Exoot
Status
Vogelvrij
Europese Verordening
Soortenbesluit
Jaarrond bejaagbaar
Verantwoordelijke
Terreinbeheerder(openbaar terrein)/ bewoner (privaat terrein)/ Jachtrechthouder
Binnen het project Ecosystem (2016-2021) voerde RATO vzw proefopzetten uit om de vangtechnieken voor het afvangen van grote groepen Nijlganzen te verbeteren. De resultaten daarvan kan je nalezen in het rapport.
Brandgans
De Brandgans is afkomstig uit Noord-Rusland, maar kent ook populaties in Zweden. Het dier legt per nest zo’n 4 tot 7 grijsachtige- witte eieren. Vanaf het vroege voorjaar zijn verwilderde brandganzen terug te vinden op grasvelden in kasteelparken, gemeenteparken en natuurreservaten.
De brandgans is een beschermde soort en valt niet onder het jachtdecreet, waardoor haar beheer onder specifieke voorwaarden valt.
Beschrijving
- Kleine en compacte bouw
- Lichtgrijs met zwart-witte banden
- Zwarte poten
- Dikke en korte, zwarte hals
- Kleine, zwarte snavel
Latijnse naam: Branta leucopsis
Oorsprong
Inheems
Status
Vogelrichtlijn
Soortenbesluit Beheer onder uitzonderlijke voorwaarden
Verantwoordelijke
Terreinbeheerder (openbaar terrein)/ bewoner (privaat terrein)/ Jachtrechthouder
Overige zomerganzen
In Oost-Vlaanderen zijn er een heleboel soorten ganzen terug te vinden. Vaak gaat het over varianten die in kleinere populaties leven.
Als u niet zeker bent over de soort waarmee u te maken heeft, neem dan contact op via via rato@oost-vlaanderen.be .
Bestrijding en Beheer zomerganzen
Een goed en doeltreffend beheer van zomerganzen kan alleen dankzij een combinatie van methoden: enerzijds door de voortplanting in te perken en anderzijds door de aanwezigheid van de volwassen dieren te gaan beheren.
- Eieren schudden: zorgt voor een stabilisatie van de ganzenpopulatie;
- Ruivangsten: focust zich op groetere groepen ganzen (Bekijk onze video);
- Afschot door de jachtrechthouder: focust zich op kleinere groepen volwassen ganzen;
RATO vzw is betrokken bij de eerste twee vormen van beheer.
Wie is Verantwoordelijk?
Sommige soorten, zoals de Canadese en grauwe gans, zijn bejaagbaar wild. De Nijlgans kan worden bestreden volgens de richtlijnen van het Soortenbesluit.
Er kan ook overgegaan worden tot jacht of vangst. RATO vzw is bevoegd om zomerganzen te beheren en te vangen. Het prikken van eieren kan via RATO vzw georganiseerd worden.
Wie Draagt de Kosten?
Bij schade aan professionele teelt kan men een schadeclaim indienen bij het Agentschap Natuur en Bos. De kosten van de vangst zijn gedeeld. Het ANB plant in samenwerking met RATO vzw de vangst van de ganzen in hun ruiperiode(tussen 1 juni en 15 juli). De kosten hiervan worden gedeeltelijk gedragen door het ANB en gedeeltelijk door de eigenaar van de betrokken terreinen of de gemeente.
Tips en links
Een visuele samenvatting van bovenstaande info en de beheermethoden?
Bekijk onze video op het Youtube-kanaal van ExotenNet.
Ondervindt u overlast van een gans?
Als u niet zeker bent over de soort, neem dan contact met ons op. Of lees er meer over op Ecopedia
Wilt u een schadevergoeding aanvragen?
Contacteer het ANB rechtstreeks of bezoek hun website voor meer info.
Wasbeer
De wasbeer stamt uit Noord-Amerika. Door de pelshandel is het dier aan het begin van de 20e eeuw in onze streken beland. Door vrijlating of ontsnapping is de wasbeer in het wild terechtgekomen.
De wasbeer is wijdverspreid in Centraal-Europa en verplaatste zich vanuit Duitsland, waar ze veelvuldig voorkomt, naar Wallonië en zo naar Vlaanderen. In Vlaanderen is haar aanwezigheid vooralsnog beperkt. Het ANB wenst haar vestiging te voorkomen en zet daarom in op een totale verwijdering van de soort uit het wild binnen Vlaanderen.
Lees meer
Beschrijving
- Inclusief staart tot 1m40 en 10 kg
- Brede kop met grote ogen en puntige snuit
- Zwart masker met witte randen
- Oren kort en afgerond
- Vacht grijs, soms roodachtig of zelfs zwart
- Zwartgeringde staart
- Cultuurvolgers
Latijnse naam: Procyon lotor
Waarom is beheer noodzakelijk?
- Wettelijke verplichting tot totale verwijdering uit het wild binnen Vlaanderen
- Overdracht van ziektes van dier op mens o.a. drager van een rondworm, die bij mensen blindheid veroorzaakt
- Bescherming van inheemse soorten ( deze alles etende predator heeft een negatieve impact op inheemse soorten, zoals kikkers en salamanders)
- Aanvallen van huisdieren als kippen en katten
- Geluidsoverlast en materiële schade aan huizen
Oorsprong
Exoot
Status
Europese verordening
Soortenbesluit
Verantwoordelijk
ANB
Kosten
ANB
Tips en Links
Een wasbeer gespot?
Meld jouw ontdekking onmiddellijk via www.waarnemingen.be
Wat Gebeurt Er Dan?
Het ANB verifieert jouw melding en schakelt RATO vzw in voor de vangst.
Aziatische Hoornaar
De Aziatische hoornaar is een invasieve wespensoort die in 2016 voor het eerst gezien werd in België. De hoornaar is afkomstig uit zuidoost-China en werd rond 2004 via een scheepsvracht in Bordeaux ingevoerd. Ze verspreiden zich in razend tempo naar de buurlanden, dankzij bevruchte koninginnen die lange afstanden wisten af te leggen. In 2018 kwam de invasie van de Aziatische hoornaar bij ons in een stroomversnelling terecht. Sindsdien breidt de soort snel uit. In België wordt ze gemonitord. De populatie wordt beheerd door nesten te verdelgen.
Lees meer
Beschrijving
- Koningin meet 3,5 cm / darren en weksters meten 2,5- 3 cm
- Zwarte kop met een geel-oranje gezicht
- Het borststuk is volledig donkerbruin of zwart, fluwelig, afgeboord met een smalle gele band.
- Alleen het vierde achterlijfsegment is geel-oranje gekleurd.
- Uiteinde van de poten is geel
De website Vespa-Watch of de app ObsIdentify helpen je om individuele Aziatische hoornaars te herkennen en onderscheiden van andere wespen.
Waarnemingen van individuele Aziatische hoornaars kan je doorgeven via de website waarnemingen.be of via de app Obsidentify. Zo help je mee om de populatie in kaart te brengen en nesten op te sporen.
Latijnse naam: Vespa velutina
Waarom is beheer noodzakelijk?
De Aziatische hoornaar jaagt op kleine insecten zoals vliegen, wespen en bijen, waaronder honingbijen. Ze vormt daarmee een bedreiging voor de biodiversiteit.
De Aziatische hoornaar helemaal wegkrijgen in Oost-Vlaanderen, zal niet meer lukken. Door beheer wordt geprobeerd om lokaal de negatieve gevolgen te verminderen en beperken.
Oorsprong :
Exoot
Status:
Europese verordening
Soortenbesluit
Tips en links:
Een Aziatische Hoornaar gespot?
Meld het nest steeds via Vespa-Watch.
In gevaarlijke, levensbedreigende situaties neem je best contact op met de brandweer.
Via het dasboard van vespawatch kan je zelf nagaan of jouw nest bestreden werd.
Wat gebeurt er dan?
Ook in 2024 zet de Provincie in op gecoördineerde bestrijding van de nesten van Aziatische hoornaar in samenwerking met RATO vzw.
De bestrijding zal voor melders gratis zijn, als de gemeente (waar het nest zich bevindt) instapt in het gecoördineerd plan van aanpak. In de loop van juni 2024 verschijnt hier een overzicht over welke gemeenten het gaat.
Momenteel is er geen bestrijding meer van nesten van Aziatische hoornaar. Dat komt omdat de nesten ondertussen verlaten zijn. Enkel de koningin overwintert buiten het nest. De andere hoornaars (werkers en darren) sterven. De verlaten nesten blijven gewoon hangen. De Aziatische hoornaar hergebruikt de oude nesten niet. Dit voorjaar maken ze nieuwe nesten. Dat zijn kleine, embryonesten op een beschutte plaats. Ze zien eruit als een papieren balletje.
Welke vormen van beheer zijn mogelijk?
Nestverdelging is specialistenwerk. Ga dus nooit zelf aan de slag, maar neem contact op met Vespawatch. Meer informatie is te vinden op de bestrijdingspagina van Vespawatch.
In dit filmpje tonen we hoe RATO vzw de hoge nestbestrijding uitvoert:
Hoe zit het met de verspreiding van Aziatische hoornaar in Vlaanderen?
Vespawatch bracht de aanwezigheid van Aziatische hoornaar nesten in Vlaanderen, sinds 2016, in beeld via onderstaande interactieve kaart:
Extra info voor gemeenten binnen de provincie Oost-Vlaanderen:
Opname Infosessie Aziatische hoornaar April 2024
Voorstelling RATO app: verwerking meldingen Aziatische hoornaar
Lees je graag nog meer?
Surf naar: https://www.ecopedia.be/dieren/aziatische-hoornaar of https://vespawatch.be/ of https://oost-vlaanderen.be/wonen-en-leven/natuur-en-milieu/overlastsoorten/aziatische-hoornaar.html
Chinese wolhandkrab
De Chinese wolhandkrab reisde aan het begin van de 20e eeuw naar Europa als verstekeling in Oost-Aziatische schepen. Het dier kent geen natuurlijke vijanden in onze wateren en verspreidt zich gestaag.
De volledige uitroeiing van de wolhandkrab is een onmogelijke opdracht, maar haar lokale overlast kan wel worden beperkt. In het voorjaar trekken de dierenrichting zee om te paren. Op dat moment kunnen ze het makkelijkst via fuiken worden gevangen. De waterloopbeheerder dient op basis van een kosten-batenanalyse af te wegen of beheer nodig.
Lees meer
Beschrijving
- Breedte tot 8 cm
- Schild olijfgroen en bruin
- Scharen bedekt met fijne haren
- Enige zoetwaterkrab aanwezig in Vlaanderen
Waarom is beheer noodzakelijk?
- Geen natuurlijke vijanden in onze wateren
- Snelle verspreiding
- Voeden zich met algen, onderwaterplanten, wormen, schelpdieren en vissen, waardoor inheemse soorten uitgeroeide geraken
- Vernielen visnetten en fuiken
- Veroorzaken opstopping van watervoorzieningssystemen
Oorsprong
Exoot
Status
Europese verordening
Soortenbesluit
Verantwoordelijk
Waterloopbeheerder
Kosten
Waterloopbeheerder
Tips en Links
| Hoe herkent u de Chinese Wolhandkrab? Leer er alles over in de herkenningsfiche van ecopedia.be | Welk beheer is mogelijk? Surf snel naar https://www.ecopedia.be. Je vindt er ook een interessante handleiding voor beheer in Vlaanderen. |
Uitheemse Rivierkreeft
Uitheemse rivierkreeften komen via kweek en verkoop in de natuur terecht. Ze zijn misschien niet erg zichtbaar, maar ze zijn wel talrijk aanwezig in waterlopen en poelen.
Door monitoring, gerichte vangsten, of als bijvangst bij muskusrattenbestrijding en vistellingen tracht de provincie Oost-Vlaanderen samen met RATO vzw hun populatie te reduceren.
Lees meer
Beschrijving
- Californische rivierkreeft: witte vlekken aan de basis van de scharen en een gladde schild, zoals de Europese rivierkreeft
- Rode Amerikaanse rivierkreeft: stekels op het voorlaatste pootlid en roodachtige scharen
- Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft: stekels op het voorlaatste pootlid, bruin/groene scharen die onderaan licht zijn, gevlekte stekels op de want, achterlijf met rode vlekken en oranje-zwarte punt op de schaar
- Geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft: stekels op het voorlaatste pootlid, bruin/groene scharen die onderaan licht zijn en forse knobbels op het uiteinde van de scharen
Latijnse namen: Procambarus clarkii; Procambarus fallax f. virginalis; Pacifastacus leniusculus; Orconectes virilis, Orconectes limosus
Waarom is beheer noodzakelijk?
- Wettelijke verplichting
- Verantwoordelijk voor de uitroeiing van de inheemse Europese rivierkreeft in Vlaanderen
- Herintroduceerden de kreeftenpest
- Aanwezigheid is nefast voor onderwatervegetatie en waterkwaliteit van waterlopen
Oorsprong
Exoot
Status
Europese verordening Soortenbesluit
Verantwoordelijk
Waterloopbeheerder
Kosten
Waterloopbeheerder
Tips en Links
| Een Amerikaanse rivierkreeft herkennen? Bekijk de herkenningsfiche op https://www.ecopedia.be | Een Amerikaanse rivierkreeft gespot? Geef je melding door aan RATO vzw via rato@oost-vlaanderen.be. Wij verifiëren de melding en bekijken of afvangen mogelijk is. |
Lettersierschildpad
Exotische waterschildpadden komen uit Zuid-Amerika en Mexico en werden in de jaren ’50 populair als huisdier. Hierdoor zijn ze na vrijlating in de natuur terechtgekomen. In Vlaanderen zijn ze vooral terug te vinden in publieke vijvers en traag stromende waterlopen.
Momenteel kunnen de schildpadden zich nog niet voortplanten, maar dit is in de toekomst niet ondenkbaar. Bovendien kunnen deze dieren tot 40 jaar oud worden. In samenwerking met de provincie Oost-Vlaanderen helpt RATO vzw mee om de verspreiding van deze exoten tegen te gaan.
Lees meer
Beschrijving
- Koepelvormig schild, tot 25 cm lang
- Gele lijnen op huid en schild bij jonge dieren
- Olijfgroene kleur bij volwassen dieren
- Bruine of grijze kleur bij oudere dieren
- Onderscheid tussen:
- Roodwangschildpad: rode vlekken op de kop
- Geelwangschildpad: twee evenwijdige gele strepen aan de zijkant van de kop en een geel buikschild met meer dan 4 donkere vlekken
- Geelbuikschildpad: boller schild, s-vormige streep op zijkant van de kop en een gele buik met maximum 4 donkere vlekken
Latijnse naam: Trachemys scripta
Waarom is beheer noodzakelijk?
- Alleseter die dreigt inheemse waterplanten en -dieren uit te roeien
Oorsprong
Exoot
Status
Europese verordening
Soortenbesluit
Verantwoordelijk
Waterloopbeheerder
Kosten
Waterloopbeheerder
Tips en Links
| Weet u graag meer? Surf naar https://www.ecopedia.be | Lettersierschildpad gespot? Geef uw melding door aan RATO vzw via rato@oost-vlaanderen.be. We verifiëren de melding en bekijken of afvangen mogelijk is. |
Bestrijding en beheer dierlijke exoten
Wie is verantwoordelijk?
Voor waterdieren in hun waterlopen zijnde lokale waterbeheerders verantwoordelijk.
Het is echter mogelijk om voor het beheer hulp aan te vragen bij de provincie Oost-Vlaanderen. Dit kan door een milieucontract af te sluiten met het Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek.
Wie draagt de kosten?
Op provinciale waterlopen voert RATO vzw het beheer uit in opdracht en ten koste van de provincie Oost-Vlaanderen. Op vraag van de gemeenten kan RATO vzw eveneens acties uitvoeren binnen een overeenkomst van extra dienstverlening.
Tips en links
| Een van de bovenstaande waterdieren gespot? Meld uw ontdekking via rato@oost-vlaanderen.be of via waarnemingen.be | Wat Gebeurt Er Dan? RATO vzw verifieert uw melding en bekijkt wat er kan gebeuren. |